Wrażliwość na pyłki: rola flory jelitowej

Obecnie, jedna czwarta Europejczyków jest uczulona na pyłki roślin, a często jednocześnie też na sierść kota lub roztocza kurzu domowego. Objawy tej nadwrażliwości: kichanie, swędzenie oczu i zatkany nos pojawiają się gdy pyłki są uwalniane do atmosfery. Jest to coraz bardziej powszechna dolegliwść i trwa coraz dłużej. W ostatnich latach rozpoczęto liczne badania, w tym nad powiązaniami między reaktywnością na pyłki a równowagą mikrobioty jelitowej.

Skąd się biorą pyłki?

Zapylanie (emisja pyłku) jest podstawowym etapem rozmnażania roślin. Pyłek jest transportowany drogą powietrzną z gamet męskich (pręcików) do gamet żeńskich (słupków). Rośliny entomofilne są zapładniane przez owady, które przenoszą pyłek z kwiatu męskiego na kwiat żeński.

Im większe drzewa i im mniejsze ziarna pyłku, tym dłużej pozostają one w powietrzu i tym bardziej prawdopodobne jest, że przenikną do ludzkich dróg oddechowych. Niektóre gatunki drzew są bardziej uczulające niż inne. 

Dlaczego jesteśmy wrażliwi na pyłki?

Ryzyko wystąpienia nadwrażliwości, znanej jako pyłkowica, może być większe, jeżeli istnieje czynnik dziedziczny (70%), nadmierna sterylizacja otoczenia małych dzieci, zwłaszcza w okresie kształtowania się ich układu immunologicznego oraz duże  zanieczyszczenie powietrza. Reakcje te są spowodowane zaburzeniem układu odpornościowego, który nie toleruje kontaktu z substancjami pozornie nieszkodliwymi (pyłki, kurz, żywność, roztocza...) i w naturalny sposób wywołuje reakcję mającą na celu ich wyeliminowanie. Odpowiedź immunologiczna jest wywoływana przez substancje zawarte w ziarnie pyłku (białka lub glikoproteiny), które są identyfikowane przez organizm jako szkodliwe. Jest ona wywoływana w szczególności przez produkcję przeciwciał specyficznych dla alergii - IgE (immunoglobuliny E).

Szczytowa wrażliwość: alarm mikrobioty!

W przypadku ataku patogenów, w sposób naturalny, jako odpowiedź organizmu, uruchamiane jest wiele reakcji immunologicznych oraz narządów, w tym jelito, które zawiera 70% wszystkich naszych komórek odpornościowych.

Komórki odpornościowe znajdujące się w tkance limfatycznej jelita, znanej jako GALT, odbierają informacje przekazywane przez substancje pokarmowe, bakterie flory, wirusy, grzyby, pasożyty itp. oraz sygnały emitowane przez komórki nabłonkowe jelita.

W momencie rozpoczęcia reakcji obronnej, bakterie jelitowe wyzwalają produkcję cytokin, które umożliwiają komórkom odpornościowym komunikowanie się ze sobą na odległość. Białe krwinki różnicują się w limfocyty (polaryzacja limfocytów) i do gry wchodzi kilka rodzajów limfocytów: Th1, Th2, Th17, Th22 i limfocyty regulatorowe.

Aby ten wrażliwy proces zadziałał, mikrobiota musi zawierać dużą ilość bakterii, zróżnicowanych gatunkowo, a błona śluzowa jelit musi być szczelna. Zubożenie flory lub jej niedojrzałość u małych dzieci, zwykle spowodowane czynnikami środowiskowymi (antybiotyki, cesarskie cięcie itp.), może prowadzić do nadmiernej polaryzacji Th2, co skutkuje nadwrażliwością systemu immunologicznego.

Uwaga na zanieczyszczenie powietrza

Problem nadwrażliwości na pyłki jest często ogólnoustrojowy. Równowaga mikrobioty zależy w dużej mierze od warunków egzogennych: diety i środowiska, w którym obecnych jest wiele zanieczyszczeń chemicznych. Uważa się, że zanieczyszczenie powietrza ma szkodliwy wpływ na mikrobiotę, a drobne cząsteczki i zanieczyszczenia atmosferyczne wpływają na los niektórych bakterii jelitowych. Ale to nie wszystko...

W kontakcie z zanieczyszczeniami unoszącymi się w powietrzu, dochodzi do deformacji ściany ziarna pyłku i uwolnienia znacznie mniejszych uczulających cząstek, które wnikają głębiej do dróg oddechowych. W ten sposób pyłki stają się bardziej agresywne dla osób wrażliwych. Od końca XIX wieku liczba osób dotkniętych pyłkowicą rosła w tym samym tempie, co zanieczyszczenie atmosfery.

Jak długo utrzymuje się nadwrażliwość na pyłki?

Objawy nadwrażliwości na pyłki powracają co roku a moment ich wystąpienia uzależniony jest od położenia geograficznego i występujących na tym terenie gatunków roslin. Wrażliwość na pyłki może rozwinąć się w dzieciństwie, zwykle około 4. roku życia, ale także w okresie późniejszym, w ciągu całego życia. Często pojawia się razem z nietolerancją pokarmową. Codzienne środki ostrożności, odczulanie i przywracanie równowagi flory jelitowej mogą pomóc złagodzić objawy.

Harmonogram pylenia = kalendarz żywieniowy

• Wspieranie wątroby polega na wzmocnieniu procesów detoksykacyjnych i utrzymaniu kontroli reakcji związanych z eliminacją toksyn. Idealne do tego są rośliny: cebula (kwercetyna), czosnek, rzodkiew i kapusta bogate w siarkę, cytryny i grejpfruty, czerwone owoce oraz wszystkie zielone warzywa gotowane na parze (zawierające witaminy: A, C, D i E z ich potencjałem przeciwutleniającym),
• Wzbogacenie mikrobioty: żywność fermentowana (kiszona kapusta, kombucha, kefir itp.), domowe jogurty z niepasteryzowanego mleka koziego lub owczego,
• Przywrócenie integralności błony śluzowej: żywność zawierająca glutaminę (jaja, duszone mięso).

Kiedy kończy się sezon pylenia?

Okres pylenia zajmuje dużą część roku. Pyłki drzew zwykle pojawiają się się między lutym a majem, pyłki traw od maja do lipca, podczas gdy rośliny zielne i ambrozja pylą od lipca do października. Globalne ocieplenie, które wydłuża ciepłe pory roku i zakłóca naturalne cykle roślin, dodatkowo wpływa na czas ekspozycji.

Na które rośliny warto uważać?

Pyłki roślin z rodziny cupressaceae (cyprysowate), betulaceae (brzoza, leszczyna, grab) lub oleaceae (jesion, oliwka) najczęściej powodują alergie. Jeśli chodzi o rośliny zielne, wysoce alergizujące są trawy, parietaria, ambrozja i bylica.

Co obecine pyli? Podążaj za mapą!

Biorąc pod uwagę skalę problemu, utworzono wiele sieci monitorowania poziomu alergenów, zapewniając stale aktualizowane dane.

Chroń się podczas sezonu pylenia

• Unikaj spacerów na terenach zielonych w wietrzne, słoneczne dni.
• Liczba pyłków różni się w zależności od pory dnia. Poziomy są najwyższe późnym popołudniem. Jeśli chcesz wyjść do ogrodu lub przewietrzyć dom, najlepiej zrobić to o świcie lub wieczorem.
• Susz pranie w pomieszczeniu.
• Nie śpij przy otwartym oknie.
• Nie wychodź z domu z mokrymi włosami i spłukuj je wieczorem.
• Ogranicz aktywność sportową na zewnątrz, prowadź samochód przy zamkniętym oknie, unikaj jazdy na rowerze.
• Bądź czujny w kontekście zanieczyszczenia atmosferycznego.

Wrażliwość na pyłki nie ustępuje samoistnie, a odczulenie organizmu wymaga cierpliwości. Jednak połączenie środków (wybór zbilansowanej diety dla jelit, zachowanie środków ostrożności podczas wychodzenia na zewnątrz) może ograniczyć skutki alergii.