Mózg stanowi zaledwie 2% masy ciała, ale zużywa 20% dziennego zapotrzebowania organizmu na minerały. Tak duze zużycie tłumaczy się jego intensywną aktywnością: przekazywaniem wiadomości nerwowych, produkcją energii i ochroną komórek mózgowych.
Minerały działają jako niezbędne kofaktory w syntezie neuroprzekaźników i pomagają chronić błony neuronalne. Na przykład dużą koncentrację cynku obserwujemy w obszarach odpowiedzialnych za uczenie się i pamięć.
Jakość diety bezpośrednio determinuje wydajność naszego mózgu. Niedobóe żelaza może spowodować gorsze dotlenienie mózgu, natomiast niedobór magnezu wpływa na przekaźnictwo nerwowe. Zapotrzebowanie na minerały jest różne w zależności od wieku, na przykład dziecki w okresie wzrostu nalezy zapewnić większa podaż wapnia do optymalnego rozwoju układu nerwowego.
Magnez bierze udział w ponad 300 reakcjach enzymatycznych w organizmie. Przyczynia się do prawidłowego przewodnictwa nerwowego. W szczególności wpływa na plastyczność synaptyczną, czyli rozwój połączeń między neuronami umożliwiając komunikację między neuronami i poprawiając w ten sposób procesy uczenia się i zapamiętywania.
Ostatnie badania kliniczne[1] wykazały, że zwiększenie dziennego spożycia magnezu o 41% pomaga w utrzymaniu funkcji mózgu, niezależnie od wieku. Odkrycie to otwiera obiecujące perspektywy utrzymania sprawności poznawczej przez lata.
Zielone warzywa, kakao i suszone owoce, guarana i bogata w magnez woda mineralna są naturalnymi źródłami składników odżywczych wspierających optymalne funkcjonowanie mózgu.
Stały dopływ tlenu przez układ krwionośny do mózgu jest niezbędny do jego prawidłowego funkcjonowania. Jest to możliwe dzięki żelazowi - pierwiastkowi śladowemu związanemu w hemoglobinie, która umożliwia wiązanie i transport tlenu do mózgu. Osoba dorosła potrzebuje od 10 do 15 mg żelaza dziennie, aby utrzymać tę niezbędną funkcję.
Zrównoważona dieta gwarantuje odpowiednią podaż żelaza. Jego źródłem są: czerwone mięso, skorupiaki i rośliny strączkowe. Biodostępność żelaza zwiększa witamina C znajdująca się w owocach cytrusowych i kapuście (kalafior, brukselka, brokuły itp.), dlatego warto łaczyc pokarmy zawierające żelazo i witaminę C.
Kobiety w ciąży wymagają szczególnej uwagi w tym zakresie. Dla zapewnienia optymalnego rozwoju mózgu płodu, zarzebowanie na żelazo w trakcie ciąży jest dwukrotnie większe i powinno być regularnie monitorowane aby zapobiec ryzyku jego niedoboru. Suplementy żelaza powinny być przyjmowane w porozumieniu z lekarzem.
Obecność cynku w neuronach sprzyja przekazywaniu sygnałów między komórkami mózgu. Jest niezbędny do tworzenia i migracji neuronów, a także do powstawania połączeń neuronalnych zwanych synapsami. Pomaga również modulować komunikację między neuronami, naturalnie zwiększając pamięć i zdolność uczenia się.
Cynk odgrywa aktywną rolę w ochronie komórek nerwowych przed stresem oksydacyjnym. Ta właściwość przeciwutleniająca pozwala zachować długotrwałe zdrowie neuronów.
Ponadto, cynk pomaga w utrzymaniu prawidłowego metabolizmu węglowodanów i kwasów tłuszczowych. Glukoza jest głównym źródłem pożywienia dla mózgu. DHA, kwas tłuszczowy omega-3, jest składnikiem strukturalnym mózgu i przyczynia się do jego prawidłowego funkcjonowania.
Ostrygi, wątroba cielęca, orzechy włoskie i pestki dyni są dobrym źródłem cynku. Aby zmaksymalizować jego wchłanianie, należy łączyć go z pokarmami bogatymi w witaminę B6, takimi jak banany lub białe ryby, co zwiększy jego biodostępność w organizmie.
Wapń bierze udział w syntezie i uwalnianiu neuroprzekaźników (chemicznych przekaźników neuronów) w synapsach, promując dobrą komunikację między neuronami. Ta precyzyjna regulacja umożliwia utrzymanie sprawności umysłowej i utrwalanie wspomnień.
Sardynki z ośćmi, tofu i zielone warzywa, takie jak jarmuż, to naturalne źródła wapnia, które są łatwo przyswajalne przez organizm. Połączenie z witaminą D, obecną w tłustych rybach, maksymalizuje wchłanianie tego minerału przez komórki mózgowe.
Żelazo pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych.
Selen aktywnie chroni komórki, w tym komórki pamięci, pomagając w ich ochronie przed stresem oksydacyjnym. Ostatnie badania pokazują, że dieta bogata w selen poprawia wydajność pamięci o 30% u osób starszych.
Miedź i cynk współpracują ze sobą, aby wspierać plastyczność mózgu, tj. zdolność mózgu do adaptacji do nowych informacji i uczenia się.
Tłuste ryby, takie jak łosoś i sardynki, naturalnie dostarczają tych dwóch niezbędnych minerałów. Połączenie ich z zielonymi warzywami i suszonymi owocami maksymalizuje ich wchłanianie przez organizm, wspierając zdolność pamięci długoterminowej.
Witaminy z grupy B działają w stałej synergii z minerałami mózgowymi. Uważa się, że witamina B1 i witamina B6 maksymalizują wchłanianie magnezu przez tkanki[3].
Znamiennym przykładem tego współdziałania jest współpraca witaminy B12 z żelazem w produkcji czerwonych krwinek, która zapewnia optymalne dotlenienie mózgu. Kooperacja ta rozciąga się również na witaminę B9, która jest niezbędna dla metabolizmu energetycznego komórek nerwowych.
Natura oferuje nam tę idealną kombinację w niektórych produktach spożywczych, takich jak rośliny strączkowe, które są bogate zarówno w żelazo, jak i witaminy z grupy B. Tłuste ryby łączą cynk z kilkoma witaminami z grupy B, tworząc idealne połączenie dla zdrowia poznawczego.
Optymalne wchłanianie minerałów zależy od strategicznych kombinacji dietetycznych.
Dobre żucie odgrywa kluczową rolę w tym procesie. Poświęcenie czasu na żucie pozwala enzymom trawiennym rozpocząć rozkładanie składników odżywczych już w jamie ustnej.
Delikatne gotowanie na parze pozwala zachować wartości odżywcze żywności. Metoda ta zachowuje więcej minerałów niż gotowanie, w którym duża część składników odżywczych jest tracona w gotującej się wodzie.
Rozłożenie spożycia na kilka posiłków w ciągu dnia jest lepsze dla wchłaniania niż jedno masowe spożycie. Ważne jest to, aby wybierać świeże, nieprzetworzone produkty, które są bogatsze w minerały.
1. Dietary magnesium intake is related to larger brain volumes and lower white matter lesions with notable sex differences, Khawlah Alateeq, Erin I. Walsh, Nicolas Cherbuin, The Australian National University (ANU).
2. Cerebral Benefits Induced by Electrical Muscle Stimulation : Evidence from a Human and Rat Study. Rémi Chaney et coll. Int. J. Mol. Sci., 2024.
3. Effect of vitamin B-6 on plasma and red blood cell magnesium levels in premenopausal women. Abraham GE, Schwartz UD, Lubran MM. Ann Clin, Lab Sci., 1981.